سیتریک اسید Citric acid

اسید سیتریک یک اسید ضعیف آلی است با فرمول شیمیایی C_۶H_۸O_۷ که در دو گرید صنعتی و خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد و می توان آن را در بسیاری از مواد غذایی مانند انواع میوه ها و سبزیجات یافت. اسید سیتریک خشک و آبدار از نمونه های معروف این ماده اند. مزه ای ترش و خاص دارد و به دلیل اسیدی بودن می تواند از رشد باکتری ها جلوگیری نماید.

بسیاری از مرکبات حاوی مقدار زیادی از سیتریک اسید هستند. این اسید در طی بسیاری از ارگانیسم های طبیعی به عنوان یک محصول جانبی تولید می شود.این نگهدارنده غذای به دلیل خواص ترش مزه گی ، کارایی خوب آن به عنوان نگهدارنده و هم چنین توانایی عملکرد به عنوان عامل بافری، بسیار مورد توجه است و به دلیل داشتن همین خواص هم هست که می توان این ترکیب را در بسیاری از غذاهای موجود در آشپزخانه ی خود بیابید.

تفاوت بین اسید سیتریک خشک و آبدار

فرم آبدار در ساختار بلوری خود به ازای هر مولکول C_۶H_۸O_۷ یک مولکول آب نیز دارد که فرمول آن به صورت C_۶H_۸O_۷.H2O است و به آن مونوهیدرات گفته می شود. . اما فرم خشک در ساختار بلوری خود آب نداشته و فرمول آن به صورت C_۶H_۸O_۷ است که به آن آنهیدروز می گویند.

کاربرد‌ اسید سیتریک

• معمولاً  جزء افزودنی های مواد غذایی است که وظیفه طعم دهندگی در مواد غذایی حاوی ویتامین C را دارد.
• برای لایه خارجی آبنبات ‌ها به شکل پودر سفید استفاده می‌شود.
• به عنوان نگهدارنده در تولید سوسیس و کالباس کاربرد دارد.
• در صنایع آرد و نان به منظور بالا بردن کیفیت و ماندگاری محصول به کار می رود.
• جهت به وجود آوردن طعم ترش سرکه مانند در تولید زیتون و سایر ترشیجات استفاده می شود.
• جوهر لیمو علاوه بر طعم دهندگی موجب تنظیم اسیدیته و  pH نیز می شود.
• در صنایع غذایی این اسید در دسر ها، ژل ها، کیک و شیرینی های خانگی، بیسکوئیت، نبات ها، شکلات ها، کنسرو ها، نوشابه ها، اسانس ها، مربا، مارمالاد، صمغ های مصنوعی و بستنی استفاده می شود.
• این ماده در غذاهای منجمد، چربی‌ها و روغن‌ها به عنوان تنظیم کننده  pH و ایجاد کمپلکس نمک بین سیترات ‌ها و فلزات کمیاب به عنوان آنتی اکسیدان و نگهدارنده عمل می‌کند و باعث طولانی شدن زمان نگهداری ماهی منجمد و فرآورده‌ های دریایی می‌شود.
• در صنایع آرایشی-بهداشتی و دارویی در لوازم آرایشی، نرم کننده ها، ساخت پماد ها و کرم ها، لوازم شستشو و ضد عفونی، ذخیره سازی خون و دترژنت ها کاربرد دارد.
• با توجه به خاصیت چنگاله ای اسید سیتریک که موجب هضم و جذب بهتر مواد معدنی به ویژه مکمل های کلسیم می شود؛ از آن برای تولید مکمل‌های کلسیم استفاده می‌شود. هم چنین در محصولاتی که به منظور نرم کردن آب به کار می روند نیز استفاده می شود. در نتیجه این اسید در پودر‌های لباسشویی و صابون ‌ها نیز مورد استفاده قرار می گیرد
• در فرمولاسیون محصولات آرایشی  و بهداشتی نیز به کار می رود. به عنوان مثال برای تنظیم pH یون ‌های فلزی در سیستم آنتی اکسیدانی شوینده‌ های اسیدی موی سر استفاده می‌شود. در شامپوهای ضد شوره سر به مقدار ۰٫۲۵ تا ۱٫۸۶ درصد برای تنظیم pH و بهبود درخشندگی و شفافیت استفاده می شود.
• در تهیه محلول ‌های ضد انعقاد خون مانند تری سدیم سیترات از این اسید و نمک‌ های آن استفاده می‌شود؛ به این ترتیب که از طریق تشکیل کمپلکس یون کلسیم مانع انعقاد خون می شود و برای بیمارانی دچار خون ریزی شدید هستند استفاده می شود.
• هم چنین در پزشکی به منظور درمان بیماری ناشی از فقر آهن هنوز هم از سیترات فریک آمونیاکی استفاده می‌شود هر چند که درحال حاضر ترجیح داده می‌شود از نمک های دیگر آهن استفاده شود. در صنعت داروسازی درتولید آسپرین و  نیز برای خوش طعم کردن داروها و قرص‌ های جوشان این اسید کاربرد دارد زیرا در هنگام حل شدن  قرص در اثر برقراری پیوند با کربنات‌ ها و بی کربنات‌ ها، دی اکسیدکربن تولید می‌کند.
• از این ماده در صنایع نیز استفاده می شود به طور مثال می توان با این اسید پاک کننده ‌های طبیعی با کیفیت خوب سنتز کرد.
• در صنعت نیز برای تمیزکردن سطح الیاف، زیبا کردن رنگ نسوج و الیاف به کار می رود. هم چنین این اسید پلاستیسه کننده، آنتی اکسیدان و اسیدی کننده است و در نمک های جوشان و رزین های آلیدی مورد استفاده قرار می گیرد.

از ترکیب سیترات با فلزات، به دلیل تاثیر کم برای پاک کردن و جرم‌ زدایی دیگ ‌های بخار استیل به طور گسترده ای استفاده می‌شود. هم چنین برای حذف دی اکسید گوگرد از سوخت‌ های گازی کارخانه های برق وتصفیه‌ خانه ‌ها از محلول بافری این اسید به عنوان پاک کننده استفاده می‌شود. از سایر موارد کاربرد آن می‌توان به صنایع رنگ ‌سازی، استخراج نفت و آب فلزکاری اشاره نمود. استر های این اسید با الکل ‌ها در محدوده وسیعی شناخته شده‌اند. استرهای تری اتیل، تری بوتیل و استیل تری بوتیل به عنوان یک نرم کننده غیرسمی در پلاستیک‌ سازی به ویژه در پلاستیک ‌های صنعت بسته‌بندی غذایی استفاده می‌شوند.

نکات ایمنی

اسید استیک غلیظ ماده‌ای خورنده می‌باشد. در تماس با پوست باعث سوختگی شیمیایی پوست و ایجاد تاول می‌شود. در صورت تماس با چشم می‌تواند آسیب‌های جدی به چشم وارد کند، تنفس بخار غلیظ آن باعث سوزش دهان ، بینی و گلو می‌شود. هر چند سرکه یک مایع بدون ضرر می‌باشد، اما نوشیدن گلاسیال خطرناک بوده و باعث ایجاد زخم‌های شدید در دستگاه گوارشی می‌شود و ممکن است با تغییر اسیدیته خون ، آسیب‌های جدی به سلامتی انسان وارد کند.

 

برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان در مورد سیتریک اسید با آفتاب شیمی در ارتباط باشید.

 

 

فرمول شیمیایی

C6H8O7